Bạn đã bao giờ từng thấy những đốm nhỏ di chuyển hoặc những bóng mờ như mạng nhện trôi nổi trong tầm nhìn của mắt mình chưa? Hiện tượng thị giác phổ biến này thường báo hiệu sự bắt đầu của thoái hóa dịch kính. Đây vốn là một quá trình tự nhiên có liên quan đến tuổi xảy ra trong mắt. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về những vấn đề xảy ra trong quá trình thoái hóa dịch kính, nguyên nhân và những điều bạn nên biết để kiểm soát tình trạng này.
Video
Dịch Kính Là Gì?
Trước khi đi sâu vào thoái hóa dịch kính, hãy hiểu về đối tượng chúng ta đang nói đến. Dịch kính là một chất trong suốt, dạng gel lấp đầy khoảng trống giữa thủy tinh thể và võng mạc của mắt. Nó chiếm khoảng 80% thể tích của nhãn cầu. Ở người trẻ, lượng gel này duy trì một kết cấu hoàn hảo, giúp mắt giữ hình dạng cầu đồng thời cho phép ánh sáng đi qua mà không bị cản trở đến võng mạc của mắt.
Cấu tạo của dịch kính bao gồm 99% là nước, chỉ có 1% còn lại là bao gồm các protein cấu trúc và sợi collagen. Thành phần tưởng chừng rất đơn giản này lại đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì thị lực khỏe mạnh trong suốt cuộc đời của chúng ta.
Quá Trình Lão Hóa
Khi chúng ta bắt đầu nhiều tuổi hơn, ở khoảng độ tuổi 40-50, dịch kính trải qua hai thay đổi đáng kể:
- Hóa lỏng (synchysis): Gel bị phân hủy và trở nên lỏng hơn.
- Co rút (syneresis): Các sợi collagen sụp đổ và kết tụ lại với nhau.
Những quá trình tự nhiên này dẫn đến sự hình thành các chấm hay sợi trôi nổi đặc trưng trong tầm nhìn của chúng ta và thường được gọi là “ruồi bay”. Thuật ngữ chuyên ngành cho tình trạng này là thoái hóa dịch kính, và nó ảnh hưởng đến hầu hết mọi người ở một mức độ nào đó khi họ bắt đầu già đi.
Khi Dịch Kính Tách Ra: Bong Dịch Kính Sau
Khi thoái hóa tiến triển, dịch kính có thể cuối cùng tách khỏi võng mạc. Tình trạng này được gọi là bong dịch kính sau (PVD). Điều này không đáng sợ như tên gọi của của nó. Thực tế ra, nó được coi là một quá trình bình thường của lão hóa.
Khi đến 80 tuổi, hơn 75% người sẽ trải qua PVD. Trong quá trình này, bạn có thể nhận thấy:
- Sự gia tăng số lượng của các đốm ruồi bay
- Những tia chớp xẹt qua, đặc biệt là ở tầm nhìn ngoại vi
- Mắt mờ hơn một chút và thường có cải thiện theo thời gian
Ai Là Người Dễ Bị?
Mặc dù lão hóa là nguyên nhân chính, một số yếu tố có thể đẩy nhanh thoái hóa dịch kính:
- Tuổi trên 50: Yếu tố nguy cơ phổ biến nhất
- Cận thị: Người có nhãn cầu dài trải qua những thay đổi dịch kính sớm hơn
- Chấn thương mắt trước đó: Tổn thương có thể đẩy nhanh quá trình thoái hóa
- Tiền sử phẫu thuật mắt: Đặc biệt là phẫu thuật đục thủy tinh thể
- Bệnh võng mạc đái tháo đường: Biến chứng mắt liên quan đến đái tháo đường thường ảnh hưởng đến dịch kính
- Viêm nhãn cầu: Các tình trạng như viêm màng bồ đào có thể đẩy nhanh những thay đổi trong dịch kính
Sống Với Ruồi Bay
Đối với hầu hết mọi người, thoái hóa dịch kính là một vấn đề gây khó chịu hơn là một vấn đề y tế nguy hiểm. Các triệu chứng bao gồm:
- Ruồi bay xuất hiện như các chấm, mạng nhện, nhẫn tròn, sợi hoặc có đuôi như sợi chỉ
- Ruồi bay dễ nhận thấy hơn trên nền sáng (như một bức tường trắng hoặc bầu trời xanh)
- Cơ thể sẽ thích nghi dần dần qua nhiều tuần đến nhiều tháng khi não của bạn học cách “lọc ra” những chấm ruồi bay này
Một khía cạnh thú vị của việc sống với ruồi bay là chúng không thực sự biến mất mà não của bạn đơn giản là học cách bỏ qua chúng mà thôi! Quá trình thích nghi thần kinh này giải thích tại sao nhiều người cho rằng tình trạng ruồi bay của họ dường như khá hơn theo thời gian.
Khi Nào Nên Khám Bác Sĩ
Mặc dù thoái hóa dịch kính thường là lành tính, nếu có một số triệu chứng sau đây thì bạn cần khám bác sĩ chuyên khoa mắt ngay:
- Ruồi bay tăng đột ngột về số lượng
- Tia chớp dai dẳng hoặc gia tăng
- Một bóng tối hoặc màn che xuất hiện trong tầm nhìn ngoại vi của bạn
- Bất kỳ sự suy giảm thị lực đột ngột nào
Biến Chứng Tiềm Tàng
Mặc dù không phổ biến, thoái hóa dịch kính đôi khi có thể dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng hơn:
- Rách võng mạc: Xảy ra ở 10-20% bệnh nhân với thoái hóa dịch kính khi dịch kính kéo mạnh vào võng mạc gây rách.
- Bong võng mạc: Nếu vết rách không được điều trị, chất lỏng từ trong lòng dịch kích có thể chui vào phía sau võng mạc qua lỗ rách khiến võng mạc bong ra.
- Xuất huyết dịch kính: Chảy máu vào khoang dịch kính có thể gây mất thị lực đột ngột.
- Thay đổi hoàng điểm: Ít gặp, sự kéo căng dịch kính có thể ảnh hưởng đến hoàng điểm là phần trung tâm của võng mạc chịu trách nhiệm cho thị lực chi tiết. Dẫn đến bệnh lỗ hoàng điểm
Phát hiện sớm và điều trị những biến chứng này là vô cùng quan trọng để bảo tồn thị lực.
Chẩn Đoán
Chẩn đoán thoái hóa dịch kính thường liên quan đến:
- Bệnh sử mắt chi tiết
- Khám đáy mắt giãn đồng tử để kiểm tra kỹ lưỡng võng mạc
- Đôi khi cần thêm chẩn đoán hình ảnh nếu nghi ngờ có biến chứng
Các Lựa Chọn Điều Trị
Đối với đa số thì điều trị không cần thiết. Các hình thức kiểm soát bệnh bao gồm:
- Theo dõi: Đơn giản là theo dõi tình trạng, vì hầu hết ruồi bay trở nên ít khó chịu hơn theo thời gian.
- Trấn an: Hiểu rằng tình trạng này là bình thường có thể giúp giảm lo lắng.
- Kỹ thuật thích nghi: đơn giản như di chuyển mắt lên xuống có thể làm dịch chuyển tạm thời những con ruồi bay gây phiền toái.
- Can thiệp phẫu thuật: Trong những trường hợp hiếm hoi của ruồi bay gây tổn thương võng mạc do co kéo nhiều trong dịch kính (Hội chứng Thoái hóa Dịch kính), đôi khi phẫu thuật cắt dịch kính có thể được bác sĩ chỉ định. Tuy nhiên, cũng như tất cả các phẫu thuật khác nó có rủi ro và thường được dành cho các trường hợp gây khó chịu không chấp nhận được hoặc nguy cơ biến chứng cao.
- Điều trị khẩn cấp cho biến chứng: Nếu xảy ra rách hoặc bong võng mạc, các can thiệp ngay lập tức như quang đông laser, liệu pháp lạnh đông, hoặc phẫu thuật có thể cần đến.
Tiên lượng
Tin tốt là có khoảng hơn 85% người bị bong dịch kính sau không bao giờ phát triển biến chứng. Đối với hầu hết cá nhân, thoái hóa dịch kính theo một quá trình lành tính với các triệu chứng trở nên ít khó chịu hơn theo thời gian.
Tuy nhiên, cần nhớ rằng bất kỳ thay đổi đột ngột nào trong ruồi bay hoặc thị lực đều cần phải được kiểm tra kịp thời của bác sĩ mắt. Khi nói đến các biến chứng võng mạc, điều trị sớm thường dẫn đến kết quả tốt hơn.
Những Điểm Chính Cần Nhớ
- Thoái hóa dịch kính là một quá trình tự nhiên, liên quan đến tuổi tác ảnh hưởng đến một chất dạng gel trong mắt của bạn
- Ruồi bay và thỉnh thoảng tia chớp là các triệu chứng phổ biến
- Hầu hết các trường hợp là lành tính và không cần điều trị
- Các triệu chứng thường trở nên ít gây phiền toái hơn khi não của bạn thích nghi theo thời gian
- Cần khám bác sĩ mắt ngay lập tức khi có sự gia tăng đột ngột của ruồi bay, tia chớp dai dẳng, hoặc thay đổi thị lực
- Khám mắt định kỳ vẫn rất quan trọng để phát hiện sớm bất kỳ biến chứng nào
Hiểu về thoái hóa dịch kính có thể giúp giảm bớt lo lắng về những đốm đen trôi nổi trong tầm nhìn của bạn, đồng thời đảm bảo bạn biết khi nào nên tìm kiếm chăm sóc y tế. Cũng như nhiều vấn đề khác liên quan đến lão hóa, nhận thức và theo dõi thích hợp là chìa khóa để duy trì sức khỏe mắt trong suốt cuộc đời của bạn.
Tài liệu tham khảo
- https://www.med.umich.edu/1libr/Ophthalmology/comprehensive/VitreousDegeneration.pdf
- https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/vitreous-detachment
- https://www.samitivejhospitals.com/article/detail/pvd-eye
- https://www.asrs.org/patients/retinal-diseases/9/posterior-vitreous-detachment
- https://www.retinaspecialistsmd.com/what-we-treat/degenerative-vitreous-syndrome/
- https://www.nei.nih.gov/learn-about-eye-health/eye-conditions-and-diseases/vitreous-detachment