Thoái hóa là gì?

Khái niệm

Thoái hóa (degeneration) đề cập đến sự suy giảm cấu trúc hoặc chức năng của tế bào, mô, hoặc cơ quan theo thời gian. Đây là quá trình mà trong đó các tế bào khỏe mạnh dần dần mất đi khả năng hoạt động bình thường.

Một số ví dụ phổ biến về thoái hóa trong y khoa:

1. Thoái hóa khớp (osteoarthritis): sụn khớp bị mòn dần
2. Thoái hóa đĩa đệm cột sống: đĩa đệm bị mất đàn hồi và mỏng đi
3. Thoái hóa võng mạc: các tế bào thị giác bị suy giảm
4. Thoái hóa thần kinh (như bệnh Parkinson, Alzheimer): mất dần tế bào thần kinh

Thoái hóa có thể do nhiều nguyên nhân như: lão hóa tự nhiên, chấn thương lặp đi lặp lại, rối loạn chuyển hóa, di truyền, tích tụ các protein bất thường, hoặc do các yếu tố môi trường.

Thoái hóa và Lão hóa

Thoái hóa thường xảy ra cục bộ ở một mô hoặc cơ quan cụ thể, trong khi lão hóa là quá trình toàn thân

Thoái hóa võng mạc là gì?

Thoái hóa võng mạc là một tình trạng bệnh lý mắt trong đó các tế bào của võng mạc (lớp mô thần kinh nhạy cảm ánh sáng ở phía sau mắt có chức năng như tấm phim của máy ảnh) bị suy giảm cấu trúc và chức năng theo thời gian. Điều này dẫn đến sự suy giảm thị lực và có thể gây mù lòa nếu không được điều trị kịp thời.

Sau đây là các loại thoái hóa võng mạc phổ biến:

1. Thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi (AMD – Age-related Macular Degeneration):
   1. Ảnh hưởng chủ yếu đến vùng điểm vàng (macula) – phần trung tâm của võng mạc
   2. Gây mất thị lực trung tâm, khó đọc, nhận diện khuôn mặt
   3. Có hai dạng: khô (chiếm 85-90% các trường hợp) và ướt (ít phổ biến hơn nhưng tiến triển nhanh hơn)
2. Thoái hóa sắc tố võng mạc (Retinitis Pigmentosa):
   1. Bệnh di truyền gây ra thoái hóa tế bào cảm thụ quang
   2. Thường bắt đầu với mất thị lực ngoại vi và khó nhìn trong điều kiện ánh sáng yếu
   3. Tiến triển dần đến thị trường thu hẹp (“thị lực ống”)
3. Bong võng mạc thoái hóa:
   1. Liên quan đến các khiếm khuyết và lỗ hổng trong võng mạc do thoái hóa gây ra
   2. Có thể dẫn đến bong võng mạc hoàn toàn nếu không điều trị
4. Thoái hóa Stargardt (Stargardt’s Disease):
   1. Bệnh di truyền gây thoái hóa điểm vàng (macula) của võng mạc
   2. Thường khởi phát từ 6-12 tuổi, đôi khi muộn hơn đến tuổi trưởng thành
   3. Do đột biến gen ABCA4 (di truyền lặn nhiễm sắc thể thường)
   4. Đặc trưng bởi sự tích tụ chất lipofuscin trong tế bào biểu mô sắc tố võng mạc
   5. Biểu hiện bằng những đốm vàng đặc trưng (flecks) quanh điểm vàng khi khám đáy mắt
   6. Giảm thị lực trung tâm, khó phân biệt màu sắc, và nhạy cảm với ánh sáng

Phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể giúp làm chậm tiến triển của nhiều loại thoái hóa võng mạc, mặc dù nhiều dạng không có phương pháp chữa trị triệt để.